Historia parafii
Wieś Kluczewo, wykształcona w ciągu XIV i XV wieku, w okresie średniowiecza stanowiła lenno rodu von der Zinne, a następnie von der Gunters-berg. Od połowy XVIII wieku była własnością rodu von Osterling. Układ średniowieczny wsi nie zachował się. Pierwotnie była to zapewne owalnica z kościołem w centralnej części nawsia. W związku z tym, iż brak danych źródłowych na temat istnienia w Kluczewie kościoła we wcześniejszym okresie średniowiecza, sądzić należy, że pochodzi on z XV wieku. Wskazywałaby na to przede wszystkim forma wieży. Umiejętne i różnorodne wykorzystanie materiału ceglanego w detalu wieży oraz szczytu , zdradza inspiracje stargardzimi wzorami architektury z przełomu XIV i XV wieku. Brak natomiast jakichkolwiek cech pozwalających na wcześniejsze datowanie kościoła. Sposób obróbki kamienia oraz murowania w ścianach nawy, wskazuje raczej na okres późnego średniowiecza, jako czas powstania kościoła. Od połowy XVI wieku kościół funkcjonował jako świątynia protestancka, od 1945 roku jako świątynia rzymsko?katolicka.
Opis kościoła (sytuacja, materiał i konstrukcja, rzut, bryła, elewacja, wnętrze, wyposażenie)
Kościół orientowany, usytuowany w zachodniej części stosunkowo dużego cmentarza. Cmentarz nie użytkowany, zlokalizowany w centrum wsi, po północnej stronie drogi, przebiegającej na północ od linii kolejowej. Cmentarz położony mniej więcej w połowie drogi pomiędzy założeniem pofolwarcznym, znajdującym się w płn. – zach. części wsi, a cukrownią, zlokalizowaną we wsch. części miejscowości. Teren cmentarza otoczony ceglanym murem, z bramą od strony zach.
Posadownienie budynku nie rozpoznane ze względu na brak dostępu. Ściany korpusu nawowego murowane z dużych, nieregularnie obrobionych głazów narzutowych, z uzupełnieniami z cegły ceramicznej, na zaprawie wapiennej. Elewacje zewnętrzne tynkowane zaprawą wapienną z późniejszymi uzupełnieniami cementowo-wapiennymi niestarannie odkryte. Elewacje wewnętrzne tynkowane zaprawą cementowo- wapienną. Boczne ściany dolnej kondygnacji wieży murowane z dużych głazów narzutowych, nieregularnie obrobionych, ułożonych w stosunkowo równych warstwach na zaprawie wapiennej. Zach. elewacja wieży oraz jej wyższe kondygnacje w pozostałych partiach, murowane z cegły pełnej, ceramicznej, na zaprawie wapiennej z dużymi partiami uzupełnień głazami narzutowymi. Ceglane również: szczyt wsch., oboknia i narożniki korpusu nawowego. Strop w nawie drewniany, nagi, belkowy. Więźba dachowa drewniana, storczykowa. Dach pokryty dachówką ceramiczną, karpiówką ?w koronkę?. Chełm wieży pokryty blachą stalową, ocynkowaną. Okna wielopodziałowe o konstrukcji metalowej, zamknięte łukiem odcinkowym. Stolarki drzwiowe drewniane, współczesne. Schody na chór drewniane, półkręcone, współczesne.
Kościół z korpusem nawowym założonym na planie prostokąta. Od zach. przylega do niego, usytuowana osiowo, węższa od korpusu wieża, założona na planie zbliżonym do kwadratu. Do wsch. partii elewacji płd. dobudowana duża kaplica, szczytowo usytuowana w stosunku do ściany korpusu nawowego. Kaplicę dobudowano współcześnie
i skomunikowano ją ze wsch. partią nawy poprzez wyburzenie znacznej części ściany płd. korpusu. Wejście do kościoła przez portal w zach . Ścianie wieży lub przez otwór wejściowy w zach. ścianie kaplicy.
Budynek niepodpowniczony, z 1-kondygnacyjnym korpusem nawowym przykrytym dachem 2-spadowym. Dominującym elementem bryły jest wznosząca się od strony zach. masywna, 4-boczna wieża, usytuowana osiowo przy szczytowej ścianie korpusu. Wieża zwieńczona stosunkowo niskim hełmem, o kształcie zbliżonym do ostrosłupa
z lekko wygiętymi w górnej partii połaciami. Harmonijna kompozycja dawnej bryły kościoła, zakłócona jest poprzez dużą, współczesną kaplicę, długością dorównującą korpusowi nawowemu. Kaplica dostawiona szczytowo do wsch. partii płd. ściany korpusu, 1-kondygnacyjna, przykryta niskim dachem 2-spadowym.
Elewacja płn. korpusu nawowego 2-osiowa . Osie wyznaczone niewielkimi otworami okiennymi, zamkniętymi łukami odcinkowymi. Elewacja zwieńczona profilowanym gzymsem. Elewacja płd. 1-osiowa, opracowana analogicznie jak płn., z tym, że jej wsch. partię zajmuje dobudowana od płd. kaplica. Elewacja wsch. 2-oiowa. Osie wyznaczone przez niesymetrycznie rozmieszczone, niewielkie otwory okienne, zamknięte łukami odcinkowymi. Podstawy obu otworów ? na wysokim parapecie-cokole, przebiegającym przez całą szerokość elewacji. Oba otwory wpisane w półkoliste wnęki,
z których płd. jest nieco szersza. Elewacja zwieńczona 2-kondygnacyjnym szczytem. Dolna kondygnacja 4-osiowa, rozczłonkowana blendami zamkniętymi łagodnym łukiem ostrym. Kondygnacje oddzielone fryzem ułożonym z ukośnie ustawionych w stosunku do lica elewacji, cegieł. Drugą, 2-osiową kondygnację szczytu rozczłonkowują blendy zamknięte półłukami. Ponad nimi, w osi symetrii szczytu, usytuowana okulusowa blenda. Na wysokości płaskiego gzymsu oddzielającego szczyt od dolnej kondygnacji oraz na wysokości fryzu, na krawędziach szczytu usytuowane cztery , niewielkie, 4-boczne sterczynki.
Elewacja zach. wieży, w dolnej kondygnacji 3-osiowa. Oś środkową zajmuje 5-uskokowy portal , zamknięty łagodnym łukiem ostrym, z otworem wejściowym zamkniętym łukiem odcinkowym. Po obu stronach portalu, dwie wąskie, głębokie nisze zamknięte łukami półokrągłymi. W podstawę płn. niszy wmurowana kamienna misa. Na wysokości archiwolt portal flankują dwie 3-boczne , wysokie konsole, które w dolnej części II kondygnacji wieży, wspierają dwie przylegające do lica sterczyny o półkolistym rzucie. Kondygnacje oddziela fryz, obiegający również podstawy sterczyn, ułożony z użytych wtórnie, stojących kształtek okiennych o profilu gruszki z noskiem. Zwieńczenie sterczyn skomponowane z tych samych kształtek i tworzących daszki gąsiorów. II I III kondygnacja wieży, rozczłonkowane dwoma ostrołukowo zamkniętymi blendami. Ich podstawę stanowi fryz oddzielający I i II kondygnację, zaś łuki zamykają się tuż pod gzymsem wieńczącym wieżę. Blendy te w II kondygnacji rozczłonkowane są dodatkowo, biforyjnymi półkolistymi blendami z wpisanym ponad nimi, zblendowanym okulusem.
Druga ? licząc od płn. – z mniejszych blend, przepruta wąskim, prostokątnym otworem doświetlającym. Podstawę blend w III kondygnacji stanowią odwrócone łuki półokrągłe . Obie blendy przeprute wąskim, półkoliście zamkniętym otworem doświetlającym. Elewacje boczne wieży , w dolnej kondygnacji opracowane bez podziałów. Górne kondygnacje oddzielono od dolnej gzymsem parapetowym. Górne kondygnacje elewacji bocznych, rozczłonkowane trzema wysokimi blendami, opracowanymi plastycznie tak, jak odpowiadajace im 2-kondygnacyjne blendy w elewacji zach. wieży. Elewacja wsch. wieży rozczłonkowana, ponad dachem korpusu, dwoma ostrołukowymi blendami
i niewielkim otworem doświetlającym, usytuowanym pomiędzy nimi. Elewacje wieży zwieńczone, wąskim, profilowanym gzymsem.
Wnętrze korpusu salowe, przykryte nagim stropem belkowym, otwiera się od płd.-wsch. szerokim przepruciem
o prostokątnym wykroju, na wnętrze współcześnie dobudowanej kaplicy.